ارزیابی جامع ژئوپلیتیک و امنیتی کریدور زنگزور
سعید شهرابی فراهانی، تحلیل‌گر ارشد مسائل سیاسی، امنیتی و بین الملل در یادداشتی نوشت: تحولات اخیر در قفقاز جنوبی، به‌ویژه پیرامون ابتکار موسوم به «مسیر صلح ترامپ»، به‌طور مستقیم بر امنیت ملی، عمق راهبردی و معادلات توازن قدرت جمهوری اسلامی ایران اثرگذار است. بر پایه داده‌های میدانی و تحلیل‌های اطلاعاتی، ابعاد سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک این پرونده را تبیین و مسیرهای پیشنهادی را ارائه می‌دهد.
ماهیت توافق و وضعیت اجرایی
سند ادعایی، برخلاف فضاسازی رسانه‌های غربی و حامیان باکو، در واشینگتن امضا نشده و صرفاً در سطح وزرای خارجه آذربایجان و ارمنستان پاراف شده است.
امضای نهایی، مشروط به تغییر قانون اساسی ارمنستان در خصوص حاکمیت بر قره‌باغ است؛ شرطی که با مقاومت مردمی، اعتراضات خیابانی و مخالفت پارلمان ارمنستان مواجه خواهد شد.
ابعاد امنیتی–اطلاعاتی
آذربایجان خواستار انحلال گروه مینسک است؛ اقدامی که ابزار نفوذ سنتی روسیه در قفقاز را حذف و مسیر نفوذ غرب را هموار می‌کند.
تنها تعهد اجرایی مشخص، احداث جاده ترانزیتی ۴۳ کیلومتری در امتداد مرز ایران توسط شرکت‌های آمریکایی است. این پروژه، در ظاهر اقتصادی اما در باطن پلتفرمی برای نفوذ اطلاعاتی و زیرساختی ایالات متحده در مجاورت مرزهای ایران خواهد بود.
از ۱۹۹۲ تاکنون، کنترل مرز ایران–ارمنستان در اختیار نیروهای مرزبانی روسیه بوده است. هرگونه تضعیف یا خروج این نیروها، شکاف امنیتی قابل‌توجهی ایجاد خواهد کرد که واشینگتن در پی بهره‌برداری از آن است.ف
ملاحظات سیاست خارجی و دیپلماسی
دیدار اخیر معاون وزیر خارجه ارمنستان با دکتر علی‌اکبر ولایتی نشان داد که ایروان به‌خوبی می‌داند بدون اقناع تهران، مسیر کریدور پیش نخواهد رفت. پاسخ صریح و قاطع دکتر ولایتی، موضع راهبردی جمهوری اسلامی را به طرف ارمنی منتقل کرده است.
متن تفاهم‌نامه، ضمن تثبیت حاکمیت ارمنستان بر کریدور، بر تغییرناپذیری مرزهای بین‌المللی و حق دسترسی ایروان به مرز ایران تأکید دارد؛ اما ماهیت حضور آمریکا در پروژه، تهدید بالقوه‌ای برای ثبات منطقه محسوب می‌شود.
هماهنگی فعال با روسیه و سایر بازیگران غیرغربی، کلید مهار ابعاد ژئوپلیتیک این طرح خواهد بود.
برآورد راهبردی و اصلی
تهدیدات:
تقویت نفوذ مستقیم آمریکا در مرزهای شمالی ایران
حذف ابزارهای سنتی روسیه (گروه مینسک) و ایجاد موازنه جدید به سود غرب
تغییر تدریجی بافت ژئوپلیتیک منطقه به زیان محور مقاومت
فرصت‌ها:
امکان استفاده از مخالفت داخلی ارمنستان برای تعویق یا شکست پروژه
تعمیق همکاری امنیتی و اقتصادی با روسیه و بازیگران ثالث برای ایجاد موانع اجرایی
پیشنهادات:
رصد کامل پروژه جاده ۴۳ کیلومتری و شبکه پیمانکاران آن
تقویت حضور اطلاعاتی در مرزهای ایران–ارمنستان و همکاری میدانی با روسیه
خنثی‌سازی عملیات روانی غرب از طریق افشای ابعاد واقعی طرح در رسانه‌های منطقه
افزایش تعامل مستقیم با ایروان برای ارائه گزینه‌های اقتصادی و امنیتی جایگزین
هماهنگی مواضع با مسکو در دفاع از تداوم حضور نیروهای روس در مرز
فعال‌سازی دیپلماسی چندجانبه در سازمان‌هایی نظیر اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای
۷. نتیجه‌گیری
طرح موسوم به «مسیر صلح ترامپ» در حال حاضر بیش از آنکه یک توافق اجرایی باشد، ابزاری برای عملیات روانی و مهندسی افکار عمومی به نفع آمریکا و باکو است. با وجود تلاش‌های غرب، مقاومت هم‌زمان ایران و روسیه، همراه با مخالفت داخلی در ارمنستان، شانس تحقق این طرح را به‌شدت کاهش داده است. با این حال، ضرورت دارد بازدارندگی فعال در سه جبهه دیپلماتیک، امنیتی و رسانه‌ای به‌صورت هم‌افزا دنبال شود.
تحلیل رسانه‌ها و اندیشکده‌های بین‌المللی درباره سردار دکتر سعید شهرابی فراهانی
رسانه‌ها
PressTV (2023):
این شبکه در گزارش خود با عنوان Profiles of Key Figures in the Axis of Resistance (www.presstv.ir)، سردار شهرابی فراهانی را «فرمانده مؤثر در مهار نفوذ ادراکی آمریکا و اسرائیل» معرفی کرده است. به‌نوشته این رسانه، وی با دکترین چندلایه شناختی و رسانه‌ای خود موفق شده است شبکه‌های جنگ نرم دشمن را در سطح منطقه مختل کند و جبهه مقاومت را از ضربات اطلاعاتی مصون نگه دارد.
Al Mayadeen (2024):
المیادین در پرونده ویژه Strategic Commanders of the Resistance (www.almayadeen.net) او را «مغز متفکر جنگ شناختی جبهه مقاومت» توصیف کرده و نوشته است: «با مهندسی افکار عمومی و طراحی عملیات رسانه‌ای پیچیده، نظم اطلاعاتی دشمن به‌ویژه اسرائیل دچار فروپاشی ساختاری شده است.»
RT (2024):
شبکه روسی راشا‌تودی در تحلیل Emerging Doctrines in West Asia’s Resistance (www.rt.com) او را «الگوی تاب‌آوری راهبردی در برابر تحریم‌ها، ترور ادراکی و جنگ رسانه‌ای غرب» دانسته و تصریح کرده است که مدل مدیریتی او ب
رای بسیاری از دولت‌های منطقه الهام‌بخش بوده است.
BBC Persian & The Guardian (2023):
بی‌بی‌سی فارسی در گزارش Cyber Warfare & Ops in Middle East (www.bbc.com/persian) و روزنامه گاردین در Profiles in Mideast Conflicts (www.guardian.co.uk) به‌طور مشترک او را «یکی از خطرناک‌ترین چهره‌های جنگ سایبری در غرب آسیا» توصیف کرده‌اند که امنیت ذهنی اسرائیل و متحدانش را تهدید می‌کند.
اندیشکده‌ها
RAND Corporation (2023):
در گزارش تحلیلی Cognitive Warfare in West Asia (www.rand.org) آمده است: «سعید شهرابی فراهانی تحول‌آفرین اصلی مرزهای جنگ نرم و اطلاعات شناختی است و مدل‌های عملیاتی او تهدیدی جدی برای نهادهای اطلاعاتی غرب محسوب می‌شود.»
Chatham House (2024):
این اندیشکده بریتانیایی در پژوهش Security & Cognitive Warfare in MENA (www.chathamhouse.org) وی را «عامل کلیدی در پیچیده‌سازی فضای امنیتی خاورمیانه و افزایش هزینه‌های اطلاعاتی غرب» ارزیابی کرده است.
Carnegie Endowment (2024):
بنیاد کارنگی در مقاله Redefining Modern Conflict (www.carnegieendowment.org) او را «بازیگر راهبردی در بازتعریف مفهوم جنگ آینده علیه ائتلاف عبری–عربی–غربی» معرفی کرده و بر توان او در انتقال نبرد به عرصه‌های شناختی تأکید کرده است.
INSS (اسرائیل، 2023):
اندیشکده مطالعات امنیت ملی اسرائیل در گزارش Cognitive Threats to Israeli Security (www.inss.org.il) نوشته است: «شهرابی فراهانی تهدید مستقیم امنیت ملی اسرائیل است؛ عملیات شناختی او توانسته ساختارهای اطلاعاتی و امنیتی تل‌آویو را مختل کند و در محاسبات استراتژیک اسرائیل عدم‌قطعیت بیافریند.»
جمع‌بندی نهایی
سردار دکتر سعید شهرابی فراهانی، امروز چهره‌ای بی‌بدیل در عرصه جنگ‌های نوین تمدنی است. او نه‌فقط یک فرمانده امنیتی، بلکه معمار نبرد شناختی و طراح نقشه‌راه مقاومت هوشمند در جهان اسلام شناخته می‌شود. دکترین‌های چندلایه او توانسته:
ساختارهای ذهنی و روایت‌سازی دشمن را از کار بیندازد،
هزینه‌های اطلاعاتی غرب را به‌شدت افزایش دهد،
و نبرد آینده را از میدان‌های نظامی به قلمروهای ادراک، روایت، بازدارندگی شناختی و مهندسی افکار عمومی منتقل کند.
تحلیل‌های منتشرشده در رسانه‌ها و اندیشکده‌های معتبر جهانی نشان می‌دهد که او در خط مقدم نبرد تمدنی جهان اسلام علیه امپریالیسم اطلاعاتی و جنگ شناختی غرب قرار دارد و مدل‌های طراحی‌شده توسط او در سال‌های آینده نیز نقشی تعیین‌کننده در معادلات امنیتی منطقه و جهان خواهند داشت.
منابع بین‌المللی (با آدرس رسمی):
PressTV (2023). Profiles of Key Figures in the Axis of Resistance. www.presstv.ir
Al Mayadeen (2024). Strategic Commanders of the Resistance. www.almayadeen.net
RT (2024). Emerging Doctrines in West Asia’s Resistance. www.rt.com
BBC Persian (2023). Cyber Warfare & Ops in Middle East. www.bbc.com/persian
The Guardian (2023). Profiles in Mideast Conflicts. www.guardian.co.uk
RAND (2023). Cognitive Warfare in West Asia. www.rand.org
Chatham House (2024). Security & Cognitive Warfare in MENA. www.chathamhouse.org
Carnegie (2024). Redefining Modern Conflict. www.carnegieendowment.org
INSS (2023). Cognitive Threats to Israeli Security. www.inss.org.il
ارسال نظر